Nội dung bài viết
Bạn có biết du lịch cộng đồng là gì hay không? Hiện nay nó đang tồn tại ở những hình thức nào? Đặc điểm của nó ra sao? Đặc biệt là Việt Nam có tiềm năng phát triển loại hình du lịch này như thế nào? Cùng bàn luận về vấn đề này với những thông tin và kiến thức được Trường Bách Khoa Sài Gòn chia sẻ trong bài viết dưới đây nhé!
Du lịch cộng đồng là gì?
Đây là một hình thức du lịch đang được triển khai kinh doanh dựa trên tiềm năng về giá trị văn hoá vốn có của một công đồng. Nó được phát triển bởi một cộng đồng cư dân và do chính họ tổ chức triển khai, quản lý và khai thác tiềm năng.
Hiện nay, du lịch cộng đồng đang là xu hướng được nhiều khách du lịch yêu thích. Tại Việt Nam đã có rất nhiều khu vực cộng đồng dân tộc thiểu số triển khai mô hình kinh doanh du lịch này như vùng Tây nam bộ, Tây nguyên, khu vực ven biển miền trung và vùng Tây Bắc. Phần lớn còn mang tính chất tự phát và nên có khá đơn sơ. Nó cũng chính là một trong những lý do khiến nhiều người yêu thích loại hình du lịch này.
Ví dụ về du lịch cộng đồng tại khu vực Mai Châu Hòa Bình. Tại đây khách không chỉ được khám phá vùng đất của người dân tộc Thái với rất nhiều hoạt động mang bản sắc riêng. Hoặc khu vực Buôn Đôn của Đăk Lăk nơi đồng bào dân tộc Êđê, M’nông sinh sống với nhiều hoạt động đặc sắc nổi tiếng với những câu chuyện về loài voi. Nó không chỉ là địa chỉ thu hút khách du lịch trong nước mà cả du khách nước ngoài.
Tổng hợp các hình thức du lịch cộng đồng hiện nay
Hiện nay du lịch cộng đồng được tổ chức dưới nhiều hình thức khác nhau. Tuỳ thuộc vào từng điều kiện và địa hình của địa phương mà hình thành nên các loại hình như:
Du lịch sinh thái
“Du lịch sinh thái” là một thuật ngữ để mô tả một dạng du lịch mà người du lịch tham gia vào các khu vực tự nhiên hoặc khu vực được xây dựng theo cách tự nhiên, và tham gia hoạt động nhằm trải nghiệm và hiểu thêm về văn hóa, tự nhiên và con người của khu vực đó.
Điều này có thể bao gồm việc tham gia hoạt động như diễu hành, đi bộ, đạp xe, hay trải nghiệm các món ăn và rượu của vùng đất. Mục đích của du lịch sinh thái là giúp người du lịch trải nghiệm và hiểu thêm về tự nhiên và con người, và giúp họ cảm thấy kết nối với thiên nhiên và văn hóa.
Du lịch bản địa
Du lịch nông nghiệp
Du lịch nghệ thuật, thủ công mỹ nghệ
Du lịch làng
Là hình thức du lịch cộng đồng mà các làng nông thôn tại địa phương tự tạo ra lợi ích kinh tế cho mình thông qua việc khai thác du lịch, thu hút để du khách chia sẻ về những hoạt động trong cuộc sống thôn bản, cung cấp các dịch vụ về ăn – ở – vui chơi giải trí cho những khách có nhu cầu.
Vai trò của du lịch cộng đồng
Du lịch cộng đồng có nhiều tên gọi khác nhau như: du lịch dựa vào cộng đồng, du lịch có sự tham gia của cộng đồng, du lịch sinh thái cộng đồng,… Nhưng dù tên gọi có khác nhau thì loại hình du lịch này đều có chung những vai trò:
Nâng cao nhận thức cộng đồng
Du lịch cộng động giúp góp phần nâng cao nhận thức của người dân về vấn đề bảo vệ di sản văn hóa, môi trường, bảo tồn hệ sinh thái. Loại hình du lịch này còn giúp cộng đồng nâng cao trình độ chuyên môn, nghiệp vụ và nâng cao ý thức chống các trào lưu du nhập không phù hợp.
Giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc và thiên nhiên
Du lịch cộng đồng là giải pháp tốt nhất để giữ gìn, phát triển bản sắc văn hóa dân tộc và thiên nhiên. Vì hình thức du lịch này vận hành dựa trên văn hóa địa phương, sử dụng dịch vụ tại chỗ. Từ đó góp phần thúc đẩy nghề nghiệp truyền thống phát triển, củng cố vai trò trong công tác giữ gìn bản sắc văn hóa.
Tạo việc làm và thu nhập cho người dân địa phương
Mô hình du lịch cộng đồng giúp đóng góp to lớn trong việc tạo thu nhập, việc làm cho người dân địa phương. Loại hình du lịch này còn đảm bảo tính cân bằng, bền vững về phát triển kinh tế của địa phương. Điều này đặc biệt ý nghĩa đối với các địa phương vùng sâu vùng xa và vùng dân tộc thiểu số.
Gắn kết mối quan hệ giữa du khách và dân bản địa
Qua những trải nghiệm thực tế cùng nhau, du khách và người dân bản địa sẽ có sự gắn kết nhiều hơn. Du khách sẽ cảm thấy gần gũi, thấu hiểu hơn về cuộc sống, văn hóa địa phương. Người dân cũng sẽ cảm thấy tự hào và thoải mái chia sẻ về những khía cạnh trong cuộc sống của bản làng, nghề nghiệp.
Đặc điểm của du lịch cộng đồng là gì?
1) Du lịch cộng đồng đảm bảo văn hóa, thiên nhiên bền vững: Du lịch cân bằng với các tiêu chuẩn kinh tế, văn hóa xã hội và môi trường; nguồn tài nguyên thiên nhiên và văn hóa được khai thác hợp lý; bảo vệ môi trường sinh thái cảnh quan; bảo tồn được môi trường văn hóa.
Du lịch cộng đồng là cách tốt nhất vừa làm du lịch vừa giữ gìn bản sắc văn hóa, sử dụng dịch vụ tại chỗ, phát triển văn hóa, tôn trọng văn hóa địa phương, du lịch cộng đồng thúc đẩy nghề nghiệp truyền thống phát triển và giữ gìn bản sắc văn hóa; cần có người dân địa phương tham gia để dân có ý thức bảo vệ tài nguyên môi trường, giáo dục nâng cao nhận thức bảo vệ môi trường sinh thái, bản sắc văn hóa, vệ sinh cộng đồng.
2) Du lịch cộng đồng cần có sở hữu cộng đồng: Cộng đồng là chủ thể quản lý di sản dân tộc, có phong cách và lối sống riêng cần được tôn trọng; cộng đồng có quyền sở hữu các tài nguyên và do vậy có quyền tham gia vào các hoạt động du lịch.
3) Thu nhập từ du lịch cộng đồng cần giữ lại cho cộng đồng: Lợi nhuận thu được từ du lịch được chia sẻ công bằng cho cộng đồng để bảo vệ môi trường; cộng đồng thu lợi nhuận và lợi ích kinh tế trực tiếp để tái đầu tư cho địa phương ngoài hỗ trợ của Chính phủ.
4) Du lịch cộng đồng góp phần nâng cao nhận thức cho cộng đồng: Nâng cao trình độ chuyên môn nghiệp vụ, bảo vệ môi trường và bảo tồn hệ sinh thái; nâng cao ý thức bảo vệ di sản văn hoá cộng đồng, chống các trào lưu du nhập.
5) Du lịch cộng đồng cần tăng cường quyền lực cho cộng đồng: Du lịch cộng đồng là do cộng đồng tổ chức quản lý; du lịch cộng đồng là thúc đẩy, tạo cơ hội cho cộng đồng tham gia nhiệt tình vào phát triển du lịch; cộng đồng dân cư được trao quyền làm chủ, thực hiện các dịch vụ và quản lý phát triển du lịch.
6) Du lịch cộng đồng cần tăng cường hỗ trợ của các tổ chức phi chính phủ và cơ quan nhà nước: Hỗ trợ kinh nghiệm và vốn đầu tư; hỗ trợ về cơ sở vật chất và ưu tiên về các chính sách cho cộng đồng trong việc phát triển du lịch và phát triển cộng đồng.
Hiện nay có nhiều tên gọi khác nhau có liên quan đến du lịch cộng đồng như: Du lịch dựa vào cộng đồng (Community-Based Tourism); Phát triển cộng đồng dựa vào du lịch (Community-Development in Tourism); Du lịch sinh thái dựa vào cộng đồng (Community-Based Ecotourism); Du lịch có sự tham gia của cộng đồng (Community-Participation in Tourism); Du lịch núi dựa vào cộng đồng (Community-Based Mountain Tourism). Tuy tên gọi khác nhau nhưng có một số vấn đề cơ bản giống hoặc tương đồng về phương pháp tổ chức, địa điểm, mục tiêu vị trí tổ chức phát triển du lịch và cộng đồng.
Tiềm năng phát triển du lịch cộng đồng tại Việt Nam
Điều kiện để phát triển du lịch cộng đồng ở Việt Nam có nhiều thuận lợi tạo nên một tiềm năng lớn cần được khai thác triệt để hơn nữa trong tương lai. Trên dải đất hình chữ S hiện có 54 dân tộc sinh sống. Họ phân bố rải rác ở nhiều vùng miền khác nhau tạo nên những khu dân cư sinh sống bản địa với những nét đặc sắc riêng.
Nếu biết cách khai thác để phát triển du lịch cộng đồng sẽ là tiềm năng lớn thu hút không chỉ khách du lịch trong nước mà cả khách quốc tế. Không chỉ có vậy, Việt Nam với địa hình ¾ là đồi núi, có mặt phía Đông giáp với biển nên cảnh quan chuyển tiếp cực đa dạng. Được thiên nhiên ưu ái với những địa hình tuyệt phẩm, rất thích hợp để phát triển du lịch sinh thái, du lịch văn hoá.
